Паэма "Тарас на Парнасе" ўзнікла ў 50-я гады XIX стагоддзя. Доўгі час яна бытавала як ананімная. Аўтарства прышсваецца В. Равінскаму, В. Дуніну-Марцінкевічу.
Літаратурны крытык Г. Кісялёў і болыпасць даследчы-каў лічаць, што паэму напісаў Канстанцін Вераніцын, які нарадзіўся на Віцебшчыне. Паэма з'яўляецца глыбока нацыянальным творам. Невыпадкова Г. Кісялёў назваў яе "першай літаратурнай любоўю Беларусі".
Паэма ўзнікла як мастацкае адлюстраванне літаратурна-грамадскай барацьбы, што адбывалася ў рускай літаратуры ў 40-50-я гады XIX стагоддзя. Пасля пара-жэння паўстання дзекабрыстаў 1825 года ў Расіі быў устаноўлены рэжым грубага самавольства і насілля.
Зброяй у руках перадавых шсьменнікаў была літара-тура. Пушкін, Лермантаў, Гогаль, Бялінскі выступалі за ідэі сапраўднай народнасці, каб літаратура кіравалася народнымі ідэаламі, крытыкавала заганы прыгоннага ладу, падтрымлівала народ у барацьбе супраць уціску. Ад рэ-акцыйных пісьменнікаў сыходзіла іншая трактоўка народнасці. Сутнасць яе заключалася ў намаганні прыстасаваць літаратуру да праслаўлення царызму, апраўдання прыгонніцтва. Прыхільнікамі такой народнасці былі выдаўцы газеты "Северная пчела" Булгарын і Грэч.
Паэма ўзнікла не толькі на літаратурна-канфліктнай аснове. 3 самага пачатку ў задуму аўтара ўваходзіла і нешта болынае, звязанае менавіта з яго адносі-намі да народа, яго мовы, звычаяў, побыту, светаразу-мення. Аўтар імкнуўся ўзвысіць не толькі геніяў літаратуры Пушкіна, Гогаля, Лермантава, але і проста-га чалавека, яго кемлівасць, душэўнасць, уменне бачыць прыгожае. Таму ў паэме многае, звязанае з жыццём беларусаў, не высмейваецца, а ўзвышаецца.
Апублікавана паэма была ў 1889годзе ў газеце " Мннскнй лнсток ".
"Тарас на Парнасе" - адзін з самых жыдцярадасных і камічных твораў ва ўсёй беларускай літаратуры. Гэта паэма глыбока і арыгінальна выявіла характар, жыццё, манеру мыслення беларускага селяніна, яго таленавітасць, нацыянальнае аблічча.
Гэта фантастычная паэма з умоўна-казачным сю-жэтам. Апавяданне вядзецца ад імя галоўнага героя Тараса. Тарас - чалавек дасціпны, кемлівы, сумлен-ны ў адносінах да сваёй працы. Ён па-свойму, крыху смешна ўспрымае жыццё і тлумачыць яго на свой сялянска-практычны лад. У хітраватым, задзірыстым тоне герой расказвае пра свае неверагодныя прыгоды. Стомлены нялёгкай працай, Тарас прысеў адпачыць і заснуў. У сне з ім здараюцца неверагодныя прыгоды: уцякаючы ад мядзведзя, ён трапляе ў яму і аказваецца на тым свеце пры дарозе, што вяла на гару Парнас. Падымаючыся на гару, ён сустракаецца з вядомымі пісьменнікамі Пушкіным, Лермантавым, Гогалем, Жукоўскім, якія выступалі за дэмакратызацыю літа-ратуры, яе народнасць і гуманізм. Тут жа, ля падножжа гары Парнас, герой бачыць і пісьменнікаў-рэакцы-янераў Грэча і Булгарына, да якіх адносіцца з іроніяй, сарказмам. На Парнасе Тарас трапляе ў палац, дзе жывуць багі. Гэта звычайны сялянскі двор, на якім "свінні ходзяць, сабакі, козы, бараны". Тарас адкрывае для сябе, што багі жывуць як звычайныя сяляне. Яны вядуць гаспадарку, носяць звычайнае адзенне, ядуць традыцыйныя сялянскія стравы, танцуюць сялянскія танцы, мыюць у начоўках кашулі і порткі. Не даспадобы Тарасу разбэшчаныя, схільныя да п'янства, уладалюбівыя Зеўс, Бахус, Амур. I толькі да Гебы, якая вядзе гаспадарку, Тарас ставіцца з сімпатыяй і спачуваннем.
Малюючы вобразы багоў, іх побыт, адзенне, мову, звычаі, манеры паводзінаў, аўтар выкарыстоўвае прыём парадзіравання высокага праз нізкае. Паэма - творглыбоканацыянальны, іробіцьяготакім вобраз Тараса. У пачатку твора Тарас выглядае пакорным, ціхім, прысяужлівым, "ён быў у ласцы шна, яго пан дужа шанаваў". Пазней зусім у інттшм абліччы паўстае перад намі Тарас. Ён натуральны, без жадання прыпісаць сабе неўласцівыя рысы. Герой адкрыта алавядае, што "затросся, як асіна", калі насустрач яму выйшаў мядзведзь. Ён цікаўны, дапытлівы, лезе паглядзець, чаму сабралася так шмат народу, чаму ўсе лезуць на Парнас, "што за шайтан Парнас такі?". Узлезшы на гару, Тарас захапляецца навакольнай прыгажосцю: "Авохці мне! Як там прыгожа! Як быццам хто намаляваў!"
Тарас умее тактоўна ўвайсці ў кампанію багоў, трымае сябе ўпэўнена, з пачуццём уласнай годнасці. Яму ўласцівы народны гумар, уменне захапляцца прыгожым. Па-свойму ацэньвае герой жаночую прыгажосць: залюбаваўся Венерай, таму што яна "чырвона, тоўста, круглаліца". У яго чыста сялянекая ацэнка прыга-жосці: прыгожае тое, што здаровае. Аднак не толькі фізічныя рысы вылучае Тарас у дзябёлай Венеры. Ён любуецца яе стужкамі, якія ўплецены ў косы, а гэта ўжо эстэтычнае развіццё героя. Не губляючы пачуцця чалавечай годнасці, ён папрасіў багоў паесці. Паэт увёў гэты момант з пэўнай мэтай. Гэтым ён паказаў сацы-яльнае становішча сялян. Паесці ўволю - вось чаго не хапала селяніну, вось што было яго першай марай. Гасцінна, шчыра, без прыніжэння "ўсіх падзякаваў багоў" за пачастункі і развітаўся з імі.
Я лічу, што Тарас з'яўляецца лепшым прадстаўні-ком свайго народа. Гэтым вобразам паэт паказаў, што галоўнае месца ў літаратуры павінен заняць мужык, таму ён і ўзводзіць свайго героя разам з перадавымі пісьменнікамі на Парнас.