Кiпучая i разнастайная дзейнасць Францыска Скарыны мела выключнае значэнне у развiццi беларускай культуры. Ён (Ф.С.) нарадзiуся у Полацку у 1490г. у сям'i купца. Першапачатковую адукацыю атрымау дома, потым вучыуся у кракаускiм унiверсiтэце. З вялiкай энергiяй аддаецца паглыбленаму вывучэнню грамацкiх навуК.Каб пашырыць свае веды, ён едзе у Iталiю, вучыцца у Падуанскi унiверсiтэт. Там вiсiць яго партрэт у вядомай "Зале сарака". З Iталii ён вяртаецца на Радзiму i пачынае рыхтавацца да кнiгадрукавання. I дзеля гэтага едзе у Прагу. За 3 гады прыбывання у Празе Ф.С. выдау па таму часу шмат кнiг. Найбольш распаусюдж. быу "Псалтыр” (1507). Па ёй вучылiся грамаце, ахвотна чыталi. Гэта кнiга прызначалася, як дапаможнiк для навучэння грамаце. Выданне "Псалтыря” на зразумелай беларускай мове мела станоучае значэнне для пашырэння пiсьменнасцi на Беларусi. У Празе Ф. С. выдау i пераклау на белар. мову 22 кнiгi, Бiблii. Пасля Чэхii ен пераязджае у Вiльню, дзе былi надрукаваны 2 кнiгi "Апостал", "Малая падарожная кнiга".

Значэнне яго дзейнасцi: ён дамагауся, каб кнiгi асвета, здабыткi навукi належылi простым людзям, служылi размнажэнню мудрасцi i вельмi многа зрабiу для развiцця i узбагачэння бел. лiтар. мовы i перакладау кнiгi на бел. нар. мову. Ён уводзiу яе у лiтар. ужытаК.Кнiгi Скарыны, як уся яго навук. i друкарск. дзейнасць служылi вазвяленчай барацьбе бел. народа супраць чужаземн. панавання, за захаванне сваей мудрасцi, роднай культуры, мовы. Скарына клапацiуся, каб выдаваемыя iм кнiгi былi даступны i зразумелы. А для гэтага ен перакладау царскiя кнiгi на зразумел. народн. мову, пiсау для iх прамовы i пасляслоу'i, змяшчау на палях заувагi, тлумачыу незразумелыя словы. Па тэхнiцы друкавання кнiгi Скарыны доугi час служылi узорам для выдауцоу iншых краiн. Выдавецкая i культурна-асветнiцкая дзейнасць Скарыны зрабiла вялiкi уплыу на кнiгадрукаванне i асвету брацк. славянск. народау, садзейнiчала iх культурнаму зблiжэнню.

Сымон Будны i Васiль Цяпiнскi - паслядоунiкi Скарыны i Гусоускага. Сучаснiк Скарыны Мiкола Гусоускi -- гэта паэт-гуманiст i асветнiк. Адзiн з самых адукаваных людзей "пад зоркай палярнай", як ён называе у паэме "Песня пра зубра” свой край. Нарадзiуся у сям'i паляунiчага на Беларусi каля 1470г. Першапачатковую адукацыю атрымау рана. Вучыуся у Вiльнi, Польшчы, Iталii. У 1518 годзе у складзе польска-лiтоускай дыпламатычнай мiсii ён трапiу у Рым. Дыпламаты хацелi дамовiцца з папам Рымскiм Львом 10-м аб стварэннi каалiцыi хрысцiанскiх дзяржау супраць турак i татар якiя пагражалi княству Лiтоускаму.

У 1552 годзе па просьбе папы Рiмскага М.Г. напiсау паэму. Бой быкоу у Iталii нагадвае паляванне на зубра на Беларусi. ”Песня пра зубра". Гэта паэма -- гiмн беларускай прыродзе, Радзiме. Выдаць кнiгу у Рыме ён не змог, бо папа Рымскi памер. Толькi у 1553г. пры дапамозе польскай каралевы Боны паэма была надрукавана. Доугi час яна была недаступна чытачу, бо была надрукавана на лацiнскай мове. На беларускую мову паэма была перакладзена Язэпам Семiжонам, затым нядауна Уладзiмiрам Шатонам, яго пераклад лiчаць больш падобным да арыгiнала.

Значэнне: уся творчасць М.Г. -- яркi прыклад служэння народу. Аб вялiкай каштоунасцi творчай спадчыны сведчыць тое, што яна ужо 5 стагоддзяу выклiкае у чытача цiкавасць. М.Г. высока цанiу мiралюбiвую працу простых людзей. Паэт высмейвау эгаiзм польск. шляхты. У гэтым прычына таго, што так рана згасла зорка вялiкага паэтычнага таленту. Да канца жыцця М.Г. заставауся у Кракаве. Там напiсау свае паэмы "Новая i славутая перамога над туркамi у лiпенi месяцы” (1524), "Жыцце i подзвiгi вялiкага Гiяцынта” (1525), напiсау некалькi пасланняу у вершах.

Свой век дажывау у адзiноце, забыты каралеуск. дваром, разбiты паралiчом, але не зломлены духам. М. Г. не паставiу сваю творчасць на службу рэлiгii, высока цанiу мiралюбiвую працу простых людзей. Паэт высмейвау эгаiзм i чванства польскай шляхты, што было не па душэ вельможам. У гэтым прычына ранняга згасу талента М. Г. Высокая мастацкая каштоунасць тврчасцi паэта ставiць яго у рад прадстацнiкоу бел. культуры эпохi Адраджэння.