ÐÎÇÂÈÒÎÊ ÎÑÎÁÈÑÒÎÑÒ² ÄÈÒÈÍÈ

ÇÀÑÎÁÀÌÈ ÌÈÑÒÅÖÒÂÀ.

Äèòèíà ïîñì³õàºòüñÿ ìàòåð³ - ïåðøà â æèòò³ ïîñì³øêà. Äèòèíà ãðàºòüñÿ - ïåðø³ â æèòò³ ³ãðè. Äèòèíà ñòàëà øêîëÿðåì - ïåðø³ óðîêè. Ïåðø³ êíèæêè, ïåðø³ ìàëþíêè, ïåðø³ ï³ñí³... Ïåðø³ ðàäîñò³ ³ îáðàçè. Âñå - ïåðøå. Ïåðø³ öåãëèíêè ïîáóäîâè îñîáèñòîñò³.

ßêîþ ëþäèíîþ áóäå öÿ äèòèíà?

ª òàêå â³äîìå ñëîâî — "ñòåðåîòèï", "øòàìï". Øòàìï ö³ëêîì êîðèñíèé íà âèðîáíèöòâ³, ïîëåãøóº, ïðèñêîðþº, íåéìîâ³ðíî ðîçøèðþº ìîæëèâîñò³. ² äóæå íåáåçïå÷íèé â³í â ëþäèíè, â ¿¿ ðîçâèòêó. Òóò â³í íåéìîâ³ðíî çâóæóº ìîæëèâîñò³. Ïðè öüîìó àáñîëþòíî íåìîæëèâà òâîð÷³ñòü ³ ñïðàâæíÿ ëþäñüêà ÷óéí³ñòü.

ßêùî ñèìâîë ìàñîâîãî âèðîáíèöòâà - ñàìå ºäèíîîáðàçí³ñòü, òî ñìèñë âèõîâàííÿ ëþäèíè çâîðîòíèé - íåïîâòîðí³ñòü. Ñàìå â äèòèíñòâ³ ôîðìóºòüñÿ àáî ÿñêðàâà ëþäñüêà ³íäèâ³äóàëüí³ñòü àáî áåçëèêà, áåçêðèëà ñòåðåîòèïí³ñòü. Ñàìå â äèòèíñòâ³ çàêëàäàºòüñÿ øëÿõ ëþäèíè äî âëàñíîãî ùàñòÿ àáî íåùàñòÿ.

Íàâ³òü ñàìèé íàéá³ëüøèé òàëàíò æèâå ñåðåä ëþäåé. Éîãî îòî÷óþòü áëèçüê³, ð³äí³, ðîâåñíèêè, ñï³âðîá³òíèêè. Éîìó íåìîæëèâî ïðîéòè â æèòò³ ïîâç äðóæí³õ, ñèí³âñüêèõ, áàòüê³âñüêèõ îáîâ'ÿçê³â ³ ïî÷óòò³â, ïîâç ñâ ëþáîâ³.

Õî÷ ÷îìó æ íåìîæëèâî? Ñê³ëüêè ëþäåé ïðîõîäÿòü ïîâç âñüîãî öüîãî, íå îäåðæóþ÷è ³ íåâ³ääàþ÷è âñ³º¿ ïîâíîòè ïî÷óòò³â, íå â³ä÷óâøè - âåëè÷åçíèõ - ðàäîù³â æèòòÿ! ³ä ÷îãî òàê áóâàº? Ìè íåð³äêî íåäîîö³íþºìî ðîë³ ïî÷óòò³â ó íàøîìó æèòò³. Ìè çàãëèáèëèñü â "ñâ³ò ³íôîðìàö³¿", ìè âçàãàë³ ïî÷àëè íåõòóâàòè÷àñîì ââàæàòè ëîã³÷íå ìèñëåííÿ ºäèíî ã³äíèì ñó÷àñíî¿ ëþäèíè, à åìîö³¿ (åìîö³éíî-àñîö³àòèâíå ìèñëåííÿ) ÷èìîñü àòàâ³ñòè÷íèì. ² çâè÷àéíî, ïðèñâÿòèâøè âñ³ ñèëè ðîçâèòêó â ìèñëåíí³ ä³òåé ðàö³îíàëüíîãî, ëîã³÷íîãî ïî÷àòêó, ÷àñòî íå çâåðòàºìî óâàãè íà ðîçâèòîê ¿õ ïî÷óòò³â. ² îäåðæóºìî íåð³äêî ëîã³êó áåçêðèëó, íåòâîð÷ó, à åìîö³éíå æèòòÿ ïðèì³òèâíå äî íåóöòâà. À öåé íåäîë³ê - â³äñóòí³ñòü êóëüòóðè ïî÷óòò³â, çäàòíîñò³ ñï³âïåðåæèâàòè — â çð³ë³ ðîêè, ÿê ï³äòâåðäæóþòü äîñë³äæåííÿ, íåìîæëèâî íàáóòè íàâ³òü ïðîõîäæåííÿì áóäü-ÿêîãî ñïåö³àëüíîãî êóðñó "õîðîøèõ ìàíåð". Öåé "óí³âåðñèòåò''ìîæå ëèøå îäÿãíóòè íåðîçóìí³, ïðèì³òèâí³ ïî÷óòòÿ â ìàñêóâàëüíèé îäÿã, àëå íå çì³íèòü ¿õ. Çâè÷àéíî, çäåðæóâàòè ïðèì³òèâíî-ãðóáó ïîâåä³íêó òàêîæ íå øêîäèòü. Àëå õ³áà íå êðàùå ðîçâèâàòè ñâî¿ ïî÷óòòÿ â äèòèíñòâ³ íà ñïðàâæíüîìó ëþäñüêîìó ð³âí³? ³äïîâ³äü ìîæå áóòè ëèøå îäíà - ìîæíà, ïðèëó÷èâøè ä³òåé äî íàéáàãàòøîãî äîñâ³äó ïî÷óòò³â ëþäñüêèõ, íàêîïè÷åíîìó â ìèñòåöòâàõ â øèðîêîìó ðîçóì³íí³ öüîãî ñëîâà: ìóçèêà, ë³òåðàòóðà, æèâîïèñ. Êîæíå ç ìèñòåöòâ ìຠñâîþ íåïîâòîðíó áóäîâó ìîâè ³ îáðàçíîãî ìèñëåííÿ, ³ ìຠñâ³é àñïåêò çì³ñòó. ² öþ áóäîâó îáðàçíîãî ìèñëåíÿ, ³ ìîâó, íà ÿê³é äàíå ìèñòåöòâî çâåðòàºòüñÿ äî äóõîâíîãî ñâ³òó ëþäèíè, òðåáà íàâ÷èòèñÿ ñïðèéìàòè.

ª áàãàòî øëÿõ³â äî ïîêðàùåííÿ ìàñîâîãî ðîçâèòêó îñîáèñòîñò³ çàñîáàìè ìèñòåöòâà, ÿê³ ìè, íà æàëü, âèêîðèñòîâóºìî äàëåêî íåïîâí³ñòþ. Òóò ³ ðîçøèðåííÿ âèñòàâî÷íî¿ ä³ÿëüíîñò³, ³ ñòâîðåííÿ íîâèõ ìóçå¿â, ³ ê³íî, ³ øêîëà, ³ ñ³ì'ÿ ³ ³í. Âñå öå - ëàíêà ºäèíî¿ ë³í³¿. Ïðîòå, øêîëà á³ëüøå í³æ ³íø³ çäàòíà ç äèòèíñòâà ïðèùåïèòè êîæí³é ëþäèí³ ëþáîâ äî ìèñòåöòâà, äàòè îñíîâè éîãî ðîçóì³ííÿ. Öå ¿¿ âàæëèâå çàâäàííÿ. Îñü ÷îìó òàê õâèëþº ñàìå â øêîë³ ³ñíóþ÷à íåäîîö³íêà åñòåòè÷íî¿ îñâ³òè ³ âèõîâàííÿ.

Íà äóõîâíèé ðîçâèòîê îñîáèñòîñò³, ÿê â³äîìî, âïëèâຠ³ ñàì õàðàêòåð âèêëàäàííÿ ìèñòåöòâ â øêîë³. Òàê, íàïðèêëàä, íàâ³òü â òåïåð³øíüîìó âèêëàäàíí³ ë³òåðàòóðè âèÿâëÿºòüñÿ äåÿêà íåâ³ðíà òåíäåíö³ÿ. Ñóòü ¿¿ ïîëÿãຠâ çàì³í³ åìîö³éíî-õóäîæíüîãî ðîçêðèòòÿ ñìèñëó òâîðó ë³òåðàòóðè éîãî ³ñòîðè÷íî-ñîö³àëüíèì àíàë³çîì. Ñþæåòè ³ îáðàçè ÷àñòî àíàë³çóþòüñÿ ëèøå ç áîêó ñîö³àëüíî-³ñòîðè÷íîãî, áåç âèêîðèñòàííÿ òâîð³â ìèñòåöòâà ÿê çàñîáó åòè÷íîãî ³ åñòåòè÷íîãî âèõîâàííÿ. Öå ïðèâîäèòü äî ïåðåòâîðåííÿ ë³òåðàòóðè â äîäàòîê óðîêó ³ñòîð³¿, ïîñëàáëþº ³íòåðåñ ó÷í³â äî ìèñòåöòâà ñëîâà, ïåðåêðó÷åííÿ ¿õ óÿâëåíü ïðî éîãî çíà÷èì³ñòü ³ â ê³íöåâîìó ï³äñóìêó çá³äíþº ¿õ äóõîâíå æèòòÿ. Âñ³ ò³ ñïåöèô³÷í³ ôóíêö³¿ ìèñòåöòâà â æèòò³ ëþäèíè ïðè òàêîìó ìåòîä³ âèêëàäàííÿ çàëèøàþòüñÿ ìàéæå íå âèêîðèñòàíèìè. Ñàì ïðîöåñ ï³çíàííÿ æèòòÿ ÷åðåç ìèñòåöâî ðîçó쳺òüñÿ â öüîìó âèïàäêó ïðèì³òèâíî. Ïîçà ïîëåì çîðó ó÷èòåëÿ ³ ó÷íÿ çàëèøàºòüñÿ ñïðàâæí³é ïðåäìåò ï³çíàííÿ ìèñòåöòâà - ñòàâëåííÿ ëþäèíè äî ÿâèù æèòòÿ. Çà ïðåäìåò ï³çíàííÿ ïðèéìàþòüñÿ ëèøå çîâí³øí³ ôîðìè ðå÷åé ³ ÿâèù. Áî àíàë³ç, íàïðèêëàä, ïîáóäîâè êóáà, öèë³íäðà, ÿáëóêà àáî â³äì³ííîñò³ ïîðîäè îäíèõ äåðåâ â³ä ³íøèõ - öå ïðåäìåò âèâ÷åííÿ, øâèäøå, äëÿ êðåñëåííÿ àáî áîòàí³êè. Êðàñà æ ëèñòêà àáî ÿáëóêà, íàøå ïðî íå¿ óÿâëåííÿ - âæå ïðîáëåìà ìèñòåöòâà. À öå ³ º ïðîáëåìà ëþäñüêîãî ñòàâëåííÿ. Ïîçà öèì íåìຠ³ óÿâëåííÿ ïðî êðàñó, ïðåêðàñíå. Òîìó òàê íåáåçïå÷íî äëÿ óðîêó ìàëþâàííÿ ìàñà çàâäàíü òèïó "ï³ä³áðàòè âëàñíèé êîë³ð ïðåäìåòó", áî òóò ÷àñòî çàáóâàºòüñÿ ñàìå ïðîáëåìà ñòàâëåííÿ. Òàêîæ ³ â áåñ³äàõ ïðî ìèñòåöòâî, ÿêùî âîíè íå ïîáóäîâàí³ ñèñòåìíî, ç óðàõóâàííÿì ìîâè ìèñòåöòâà, çì³ñò êàðòèíè ðîçêðèâàºòüñÿ ëèøå â ïëàí³ ³ëþñòðàö³¿ ïîä³é ³ ÿâèù.

Çà çì³ñò òâîðó â öüîìó âèïàäêó âèäàºòüñÿ ëèøå éîãî ñþæåò, à íå âñå áàãàòñòâî åñòåòè÷íîãî, ìîðàëüíîãî, ñîö³àëüíîãî çì³ñòó, ÿêèì â³äð³çíÿºòüñÿ áóäü-ÿêå ñïðàâæíº òâîð³ííÿ ìèñòåöòâà.

Âñå öå - ðåçóëüòàò â³äñóòíîñò³ ï³äõîäó äî ìèñòåöòâà ÿê äî îñîáëèâî¿ ôîðìè ï³çíàííÿ ³ â³äîáðàæåííÿ æèòòÿ, ôîðìè, ÿêà íå äóáëþº íàóêîâîãî éîãî ï³çíàííÿ (íàïðèêëàä ³ñòîð³þ).

Äîñë³äæóþ÷è ïðîáëåìó ðîçâèòêó îñîáèñòîñò³ çàñîáàìè ìèñòåöòâà (äîñë³äæåííÿ ïðîâîäèëîñü â øêîëàõ Âîëèíñüêî¿ îáëàñò³ ç ó÷íÿìè ìîëîäøèõ ³ ñåðåäí³õ êëàñ³â), ìè ïîñòàâèëè çàâäàííÿ, ÿêå ôîðìóëþºòüñÿ â îäí³é ôðàç³: "Ôîðìóâàííÿ â ó÷í³â õóäîæíüî¿ êóëüòóðè ÿê íåâ³ä'ºìíî¿ ÷àñòèíè äóõîâíî¿ êóëüòóðè", à òàêîæ ðîçðîáèëè ðÿä êîíñòðóêòèâíèõ ³ ìåòîäè÷íèõ ïðèéîì³â â ôîðìóâàíí³ ÷åðåç ñâ³ò åìîö³éíèõ ñòàâëåíü ìîðàëüíî-åñòåòè÷íîãî ³äåàëó ëþäèíè.

Ïî-ïåðøå, öå - çàõîïëåííÿ ìèñòåöòâîì. Ïîçà öèì çàõîïëåííÿì íàñîëîäà éîãî òâîð³ííÿìè íå ìîæå íå ò³ëüêè áóòè ñôîðìîâàíà ïîòðåáà ïîñò³éíîãî (íà âñå æèòòÿ) ñï³ëêóâàííÿ ç íèì, àëå é íå ìîæå âçàãàë³ â³äáóâàòèñÿ ñïðàâæíüîãî ñï³ëêóâàííÿ ç ìèñòåöòâîì.  ïðîòèâíîìó âèïàäêó ñï³ëêóâàííÿ ÷èñòî ôîðìàëüíå, ô³êòèâíå, "äëÿ ïðîòîêîëó". Ïî-äðóãå, öå - õóäîæí³é ðîçâèòîê (êóëüòóðà). Öå çàâäàííÿ ñêëàäàºòüñÿ ç òðüîõ åëåìåíò³â: ñóòü, çì³ñò ìèñòåöòâà; ìîâà ìèñòåöòâà; òâîð÷³ñòü.

Ñóòü, çì³ñò ìèñòåöòâà - öå, âëàñíå, ò³ æèòòºâ³ ïðîáëåìè, ðàäè ðîçâ'ÿçàííÿ ÿêèõ ³ ³ñíóº ìèñòåöòâî. Ñàìå òóò ñòâåðäæóºòüñÿ â îñîáèñòîñò³ óÿâëåííÿ ïðî õàðàêòåð ñòàâëåííÿ äî âñÿêèõ ÿâèù æèòòÿ.

×åðåç ìèñòåöòâî ³ óñâ³äîìëþºòüñÿ öå ñòàâëåííÿ, â³äáóâàºòüñÿ ³ ïåðåäà÷à çíàíü íàñòóïíèì ïîêîë³ííÿì, ôîðìóâàííÿ òðàäèö³¿ ñòàâëåííÿ. ² öå íåìîæëèâî çðîáèòè ³íøèìè øëÿõàìè, îñê³ëüêè öå ñòàâëåííÿ çàâæäè ºäí³ñòü ïî÷óòò³â ³ çíàíü, à ïîä³áíà ºäí³ñòü ìîæëèâà ëèøå â ìèñòåöòâ³, â éîãî îáðàçí³é, åìîö³éí³é ôîðì³ ï³çíàííÿ. Ôîðìóëà, íàâ³òü íàéêðàùà, íå ìîæå ïåðåäàòè ïî÷óòòÿ ¿¿ òâîðöÿ. Ñóòü ìèñòåöòâà ìîæíà âèçíà÷èòè ÿê ìîðàëüíî-åñòåòè÷íó ïîçèö³þ ÷àñó, ñåðåäîâèùà, âèðàæåí³ îñîáèñò³ñòþ õóäîæíèêà â òâîð³ ìèñòåöòâà.

Ìè ðàõóºìî öå çàâäàííÿ îñíîâíèì, ïðîâ³äíèì â òðèºäíîñò³ åëåìåíò³â õóäîæíüî-òâîð÷îãî ðîçâèòêó. Äëÿ ³íøèõ åëåìåíò³â - ìîâà ìèñòåöòâà ³ òâîð÷³ñòü - çàáåçïå÷óþ÷³. Íå ðîçâ'ÿçàâøè äàíîãî çàâäàííÿ, âòðà÷àºòüñÿ ñìèñë ðîçâ'ÿçóâàííÿ ³ ³íøèõ. Ñïðèéìàþ÷è ëèøå ïðîôåñ³éíó ³íôîðìàö³þ, òîáòî íå ï³çíàþ÷è ñóò³ ìèñòåöòâà, ëþäèíà íå ñôîðìóºòüñÿ ÿê ñïàäêîºìåöü åìîö³éíî-ìîðàëüíîãî, ñîö³àëüíîãî äîñâ³äó ìèñòåöòâà. Çà äîïîìîãîþ ïåâíèõ åòàï³â (óðîêè, ÷âåðò³, ðîêè íàâ÷àííÿ) ïåðåäáà÷àëè ðîçâ'ÿçóâàííÿ ö³º¿ ïðîáëåìè. Ïðè ÷îìó áóäóâàëè óðîêè òàê, ùîá íàâ³òü íåäîñâ³ä÷åíèé ïåäàãîã ÷åðåç õàðàêòåð ìàòåð³àëó, ïîñë³äîâí³ñòü çàâäàíü áóâ ïîñòàâëåíèé â óìîâè íåîáõ³äíîñò³ ðîçâ'ÿçàòè öåíòðàëüíó ïðîáëåìó. Ñàìå äëÿ âèêîíàííÿ öüîãî çàâäàííÿ ìè "çì³íèëè" ³ ïðåäìåò âèâ÷åííÿ. Íå íàâè÷êè, íå ³ñòîð³ÿ ìèñòåöòâà áóëè äëÿ íàñ ïðåäìåòîì âèâ÷åííÿ. Âîíè - ëèøå çàñîáè. Ïðåäìåò âèâ÷åííÿ - çâ'ÿçîê ìèñòåöòâà ç æèòòÿì ëþäèíè. Âñÿ ñòðóêòóðà ³ âèä³ëåííÿ òðüîõ ôîðì õóäîæíüî¿ ä³ÿëüíîñò³ - ï³äïîðÿäêîâàíà öüîìó. ϳäïîðÿäêîâàíà ö³é ìåò³ ³ ìåòîäèêà ç ¿¿ àêòèâ³çàö³ºþ ³ãðîâèõ ìîìåíò³â, ñòâîðåííÿì ñèòóàö³é óïîä³áíåííÿ, ç ¿¿ ä³àëîãîì ó÷èòåëÿ ³ ó÷í³â, äîñòóïí³ñòþ çàñîá³â ³ ìàòåð³àë³â. Ñòâîðåííÿ àòìîñôåðè ðàäîñò³, íàñîëîäè ïðîöåñîì ñïðèéìàííÿ ³ òâîðåííÿ ìèñòåöòâà.

Ùî æ ôîðìóºòüñÿ â äóø³, â îñîáèñòîñò³ äèòèíè â ðåçóëüòàò³ âèêîíàííÿ öüîãî çàâäàííÿ? Çäàòí³ñòü ñïðèéìàòè ñóòòºâó ³íôîðìàö³þ ìèñòåöòâà? Òàê. Àëå íå ò³ëüêè. ×åðåç ï³çíàííÿ ñóò³, çì³ñòó ìèñòåöòâà â äóø³ äèòèíè ïîñòóïîâî ôîðìóºòüñÿ ìîðàëüíî-åñòåòè÷íà ïîçèö³ÿ ñòàâëåííÿ äî âñ³õ ÿâèù æèòòÿ - äî ïðèðîäè, ïðàö³, ëþáîâ³, äðóæáè. Ìîðàëüíî-åñòåòè÷íà ïîçèö³ÿ çàâæäè íåàáñòðàêòíà, öå ïåðø çà âñå ñîö³àëüíà ïîçèö³ÿ. Ìåòà - òàêòîâíå, òîíêå ïðîíèêíåííÿ íàøèõ ïåðåêîíàíü ÷åðåç ìèñòåöòâî â ãëèáèíó îñîáèñòîñò³ äèòèíè, ÷åðåç ¿¿ ïî÷óòòÿ - ¿¿ çàõîïëåííÿ, ðàä³ñòü, íåíàâèñòü, çíåâàãó - â ñâ³äîì³ñòü!

Ìîâà ìèñòåöòâà - öå îáðàçíà áóäîâà, ÷åðåç ÿêó õóäîæíèê âèðàæàº, à ãëÿäà÷ ñïðèéìຠçì³ñò òâîðó. Ïðîòå ìîâà ìèñòåöòâà - öå íå ïðîñòî éîãî çîáðàæóâàëüí³ çàñîáè (õî÷ âîíè ÷àñòî îòîòîæíþþòüñÿ ç ìîâîþ). Ìîâà - öå ñàìà îáðàçíà áóäîâà òâîðó, ñèñòåìà, ñòðóêòóðà, ìåòîä âèêîðèñòîâóâàííÿ öèõ çàñîá³â. Ìè áóäóâàëè óÿâëåííÿ ä³òåé ïðî çàñîáè ìèñòåöòâà, çâ'ÿçóþ÷è ¿õ ç óÿâëåííÿì ïðî ðîëü öèõ çàñîá³â ó ìîâ³, îáðàçí³é áóäîâ³ ìèñòåöòâà. Ìè äàëè ÷³òêå ðîçóì³ííÿ: âñ³ çàñîáè ìèñòåöòâà - çàñîáè âèðàæåííÿ õóäîæíüîãî îáðàçó. Ëþäèíà çîáðàæóº, áóäóº ³ ïðèêðàøຠíå çàðàäè öüîãî, à ëèøå çàðàäè âèðàæåííÿ ñâîãî ñòàâëåííÿ äî îá'ºêòó, äî æèòòÿ.

Òðåò³é åëåìåíò - òâîð÷³ñòü. Áåç íå¿ íåìîæëèâî, íåìèñëèìî ñóò³ ìèñòåöòâà çëèòèñÿ ç éîãî ìîâîþ ³ âèëèòèñÿ â æèâèé òâ³ð ìèñòåöòâà. Ðîçâèíåí³ òâîð÷³ çä³áíîñò³ íåîáõ³äí³ ³ ïðè ñòâîðåíí³ òâîðó ìèñòåöòâà, ³ ïðè éîãî ñïðèéìàíí³. Ñàìå òîìó â ïðîöåñ³ ðîáîòè ç òâîðàìè ìèñòåöòâà ìè øóêàëè øëÿõè ôîðìóâàííÿ â ó÷í³â çä³áíîñòåé äî òâîð÷îñò³.

Òâîð÷³ñòü â ìèñòåöòâ³ ñêëàäíà ³ áàãàòîïëàíîâà, òîìó òðåáà ðîçâèâàòè òàê³ æ òâîð÷³ ìîæëèâîñò³ ëþäèíè. Ñàìå öÿ çä³áí³ñòü ïåðåäáà÷ຠíàÿâí³ñòü äâîõ åëåìåíò³â: çä³áí³ñòü íàêîïè÷óâàòè, çàñâîþâàòè áàãàæ çíàíü, ³ çä³áí³ñòü ïîðóøóâàòè ñòåðåîòèï, ùî âæå ñêëàâñÿ, ãîòîâí³ñòü ðîáèòè êðîê â íåçâ³äàíå. Ïîðîäæåíà íàêîïè÷åíèì äîñâ³äîì ³ ðîçâèíåíîþ ôàíòà糺þ òâîð÷à çä³áí³ñòü ïåðåäáà÷ຠãîñòðó óÿâó, çä³áí³ñòü íåçðîçóì³ëó, àáñòðàêòíó ³äåþ, ïî÷óòòÿ, äóìêó óÿâèòè, í³áè ïîáà÷èòè, "âíóòð³øí³ì çîðîì" ¿¿ âæå çä³éñíåíîþ, ðåàëüíîþ. Íàñòóïíèé êðîê - ¿¿ ðåàëüíå çä³éñíåííÿ ìîæëèâå ëèøå ÿê íàñë³äîê óÿâè â ñâ³äîìîñò³, óÿâè, ÿêó ïîðîäèëà ôàíòàç³ÿ íà îñíîâ³ äîñâ³äó.

Âñ³ ö³ åëåìåíòè ìîæíà áóëî á ðîçãëÿíóòè á³ëüø äåòàëüíî, öå ôàêòè÷íî òðè ãðóïè åëåìåíò³â: íàïðèêëàä, â òâîð÷³ñòü âõîäèòü ¿¿ ïðîâ³äíèé åëåìåíò - ôàíòàç³ÿ, ³íòó¿ö³ÿ, óÿâà, äîïèòëèâ³ñòü ³ í³. Àëå âàæëèâî, ùîá ó ðîçâèòêó îñîáèñòîñò³ âñ³ åëåìåíòè áóëè ïðèñóòí³.

Õàðàêòåðíî, ùî ñôîðìîâàíà ðàä³ñòü òâîð÷î¿ ïðàö³ ïåðåíîñèëàñü ó÷íÿìè íà âñ³ ³íø³ çàíÿòòÿ. ² íåìຠâ øêîë³ ³íøîãî ïðåäìåòà, ÿêèé äàâ áè äèòèí³ òàêå øèðîêå ïîëå äëÿ òâîð÷îãî ïåðåëîìëåííÿ ñâî¿õ âðàæåíü ³ óÿâëåíü, ÿêå äຠ¿é çîáðàæóâàëüíå ìèñòåöòâî ç ñàìèõ ïåðøèõ êðîê³â, ç ïåðøîãî êëàñó.

Ó÷èòè òâîð÷îñò³ ìîæíà ëèøå ïî-òâîð÷îìó, çàõîïëþþ÷èñü ³ çàõîïëþâàòè äèòèíó ìèñòåöòâîì.