Comets/Kometen Essay, Research Paper

Kometen,

De verschijning van een heldere komeet met een indrukwekkende staart is een

fraaie, maar helaas ook zeldzame gebeurtenis. In het voorjaar van 1996 kon de

komeet Hyakutake met een lange staart worden waargenomen. Toevalligerwijze sond

ook voor het voorjaar in 1997 weer een interessante komeet op het programma,

namelijk Hale-Bopp.

Kometen zijn meestal slechts zichtbaar als een zwak nevelachtig object tussen de

sterren. Langzaam bewegen ze zich ten opzichte van de sterrenachtergrond en ze

veranderen geleidelijk in helderheid. In een enkel geval kan een komeet

voldoende helder worden om in een verrekijker of met het blote oog zichtbaar te

zijn. Vooral bij deze kometen, maar soms ook bij

zwakkere exemplaren, kan men een staart waarnemen. Zeer heldere kometen kunnen

soms prachtige staarten vertonen en vormen dan een spectaculair gezicht aan de

sterrenhemel. Helaas zijn zulke verschijningen uiterst zeldzaam.

Wat zijn de kenmerken van kometen, en waaraan kunnen we zien dat kometen inderdaad hemellichamen uit brokstukken zijn?Wat is een komeet zo;ang die door de andere

Bracht men in vorige eeuwen de verschijning van een komeet nog in verband met

naderend onheil of dacht men dat het om verschijnselen in onze atmo sfeer ging,

tegenwoordig hebben we een vrij goed beeld wat een komeet nu eigenlijk is.

Sinds het midden van deze eeuw wordt een komeet meestal vergeleken met een grote

vuile sneeuwbal. Een object van enkele kilometers doorsnede dat bestaat uit

gruis en diverse soorten ijs (van water, ammoniak en methaan).

Sinds de passage van de kern van komeet Halley door de ruimte-sonde Giotto weten

we dat deze sneeuwbal bedekt is onder een zeer, zeer donkere laag van

vermoedelijk koolstofverbindingen.

Op enkele plaatsen op deze komeet, de zogenaamde aktieve gebieden, ontstaan door

de inwerking van zonnestraling fonteinen van gas en stof. Dit zijn de bronnen

van de gas- en stofproduktie die, bij nadering tot de Zon, rondom de kern een

grote gasnevel doen ontstaan, de coma.

Deze coma, die een diameter kan bereiken van 100.000 km of meer, is feitelijk

datgene dat we vanaf de Aarde van de komeet kunnen zien en begint zichtbaar te

worden als de komeet de Zon nadert.

Wanneer de komeet zich binnen de 300 miljoen km van de Zon bevindt, worden

deeltjes in de coma door de zonnewind geoniseerd en meegesleurd en ontstaat er

een zogenaamde gasstaart. Deze wijst altijd vrijwel recht van de Zon af

Ook stofdeeltjes kunnen door de stralingsdruk van de zonnewind uit de coma

verwijderd worden en deze vormen – als gevolg van hun grotere massa – een

gekromde stofstaart. Een stofstaart ontwikkelt zich meestal pas als een komeet

op 1 AE of minder van de Zon komt.

Hierbij dient meteen opgemerkt te worden dat de meeste kometen die waarge nomen

kunnen worden slechts een zwakke staartontwikkeling vertonen die alleen maar

fotografisch of in grote kijkers zichtbaar is. Voor de waarnemer zal de komeet

meestal alleen maar zichtbaar zijn als een zwak nevel vlekje.

Naar men aanneemt komen de kometen uit de Oort-wolk die zicht buiten de

planeetbanen op grote afstand van de Zon bevindt (op 3.000 tot 8.000 miljard

km). Onderlinge botsingen of storingen door een passerende ster kunnen een

komeet in een baan brengen waardoor hij naar de Zon ‘valt’.

Eenmaal aangekomen in de binnengebieden van het zonnestelsel wordt de komeet dan

zichtbaar. Kometen uit de Oort-wolk zijn volledig onvoorspelbaar en regelmatig

worden dan ook ‘nieuwe’ kometen ontdekt. Veelal gaat het hierbij om

fotografische ontdekkingen (vaak als bijprodukt van bijvoorbeeld onderzoek naar

planetoden), maar soms worden kometen ook visueel ontdekt door amateurs.

Urenlang zoeken volgens een regelmatig zoekprogramma verhoogd hierbij de kans op

succes.

Periodieke kometen

Sommige kometen zijn onder invloed van de planeten, met name Jupiter, in

elliptische banen rond de Zon terecht gekomen die hun met grote regelmaat in de

buurt van de Zon brengen. Wanneer de omloopperiode van zo’n komeet minder is dan

200 jaar spreken we van een kort-periodieke komeet.

Vooral wanneer een komeet al tijdens meerdere periheliumpassages is waargenomen,

dan is met redelijke zekerheid te voorspellen wanneer de komeet opnieuw

zichtbaar zal worden.

Helderheid van kometen

Kometen zijn dynamische objecten, waarbij de ene komeet aktiever (en dus

helderder) is dan dan andere komeet. Daarnaast speelt de afstand tot de Zon en

de Aarde een grote rol bij de helderheid zoals we deze kunnen verwach ten.

Vooral bij nieuwe kometen is het meestal zeer moeilijk om een goede

helderheidsvoorspelling te geven. Bij periodieke kometen kan men uit vorige

waarnemingen een verwacht helderheidsverloop bepalen.

Toch komen er regelmatig verrassingen voor en worden kometen helderder of

zwakker dan verwacht.

323